Vụ án Vạn Thịnh Phát là một vụ án kinh tế nghiêm trọng xảy ra tại Việt Nam, liên quan đến Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, một trong những tập đoàn kinh tế lớn nhất của Việt Nam. Vụ án được khởi tố vào tháng 10 năm 2023, với cáo buộc lừa đảo chiếm đoạt tài sản, tham ô tài sản và rửa tiền.

Nội dung vụ án

Ngày 17/11, Cơ quan cảnh sát điều tra Bộ Công an đã ban hành kết luận điều tra, đề nghị Viện Kiểm sát nhân dân tối cao truy tố đối với 86 bị can trong vụ án xảy ra tại Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, Ngân hàng SCB và các đơn vị có liên quan.

Trong số này, bị can Trương Mỹ Lan (Chủ tịch Tập đoàn Vạn Thịnh Phát) bị đề nghị truy tố 3 tội : “Đưa hối lộ;” “Vi phạm quy định về hoạt động của ngân hàng” và “Tham ô tài sản.”

Bị can Đỗ Thị Nhàn (cựu Cục trưởng Cục Thanh tra, giám sát ngân hàng II – Ngân hàng Nhà nước) bị đề nghị truy tố về tội “Nhận hối lộ.”

Nhóm bị can còn lại bị đề nghị truy tố về các tội : “Tham ô tài sản,” “Vi phạm quy định về hoạt động của ngân hàng,” “Nhận hối lộ,” “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ,” “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng,” “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản.”

Số tiền lừa đảo

Theo kết luận điều tra, Trương Mỹ Lan là Chủ tịch Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, sở hữu số lượng lớn các công ty con, công ty liên kết ; giao cho người nhà, người thân tín điều hành, quản lý.

Bà Trương Mỹ Lan không nắm chức vụ tại Ngân hàng SCB nhưng là cổ đông chính ở đây, thời điểm ít nhất cũng giữ 85% cổ phần.

Trương Mỹ Lan đã dùng SCB làm “kênh huy động vốn” cho cá nhân mình ; cùng đồng phạm lập khống hồ sơ vay vốn để rút tiền trong SCB – vốn là tiền người dân, khách hàng gửi vào.

Cơ quan điều tra xác định Trương Mỹ Lan đã chiếm đoạt 304.096 tỷ đồng của SCB (12,65 tỷ USD). Số tiền này đến nay ngân hàng không thể chi trả và còn phát sinh số tiền lãi hơn 129.372 tỷ đồng (5,38 tỷ USD).

Như vậy, Trương Mỹ Lan đã gây thiệt hại tổng cộng hơn 415.000 tỷ đồng (17,26 tỷ USD).

Bao che, nhận hối lộ

Cùng vụ án, bị can Đỗ Thị Nhàn (cựu Cục trưởng Cục Thanh tra, Giám sát Ngân hàng II, Ngân hàng Nhà nước) bị đề nghị truy tố về tội “Nhận hối lộ.”

Với vai trò, trách nhiệm được giao là Trưởng đoàn thanh tra nhưng bị can Nhàn không báo cáo trung thực với Ngân hàng Nhà nước và Chính phủ về sai phạm, vi phạm của Ngân hàng SCB tại các dự án, phương án tái cơ cấu so với kết quả thanh tra mà đề xuất theo hướng giảm nhẹ sai phạm và kiến nghị tạo điều kiện cho ngân hàng này tiếp tục được tái cơ cấu.

Kết quả điều tra xác định cựu Cục trưởng Đỗ Thị Nhàn với tư cách là Trưởng đoàn thanh tra đã nhận hối lộ 5,2 triệu USD để bao che, bưng bít cho các sai phạm của bà Trương Mỹ Lan và Ngân hàng SCB.

Hành vi làm trái công vụ, trái quy định pháp luật thanh tra của bị can Đỗ Thị Nhàn để giúp đỡ Trương Mỹ Lan, tạo điều kiện cho Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, Ngân hàng SCB thực hiện những hành vi sai phạm nối tiếp sai phạm.

Lừa đảo, chiếm đoạt hơn 30.000 tỷ đồng của nhà đầu tư

Ngoài 3 tội danh đã bị đề nghị truy tố, Trương Mỹ Lan còn bị khởi tố tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” thông qua việc phát hành trái phiếu, nhưng hiện Cơ quan điều tra đã tách vụ án để xử lý sau.

Trong hành vi này, bước đầu cơ quan chức năng xác định Trương Mỹ Lan và đồng phạm lừa đảo 30.000 tỷ đồng của 42.000 nhà đầu tư.

Kết quả điều tra xác định từ năm 2018-2020, các nghi phạm có liên quan tại Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, các công ty con thuộc tập đoàn cùng một số đơn vị đã có hành vi gian dối, làm trái quy định của pháp luật trong phát hành trái phiếu.

Từ các hành vi gian dối trong phát hành trái phiếu, Trương Mỹ Lan và các bị can trong vụ án Vạn Thịnh Phát đã lừa đảo hơn 30.000 tỷ đồng của 42.000 nhà đầu tư.

Do số lượng bị hại trong vụ án này rất lớn nên Cơ quan Cảnh sát Điều tra Bộ Công an ủy thác cho Cơ quan Điều tra Công an các địa phương làm việc với các nhà đầu tư đã mua trái phiếu của Vạn Thịnh Phát.

Truy nã các bị can bỏ trốn

Cũng liên quan đến vụ án, mới đây, Bộ Công an phát lệnh truy nã 7 bị can là các nhân vật chủ chốt của hệ thống ngân hàng SBC, do xác định những người này đã bỏ trốn.

Hệ thống của Vạn Thịnh Phát

Bà Trương Mỹ Lan (1956) thành lập Công ty TNHH Vạn Thịnh Phát từ năm 1992, ban đầu hoạt động trong lĩnh vực thương mại và kinh doanh nhà hàng – khách sạn. Sau này, công ty mở rộng thành Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh bất động sản với nhiều nhà hàng, khách sạn, cao ốc văn phòng và cao ốc căn hộ.

Sau nhiều năm, bà Trương Mỹ Lan đã tạo nên một “hệ sinh thái” Vạn Thịnh Phát với loạt công ty con, tiêu biểu như : CTCP Vạn Thịnh Phát, CTCP Đầu tư An Đông, CTCP Đầu tư Time Square, Công ty Tập đoàn Sài Gòn Peninsula,…

Đây là nhóm công ty chuyên liên kết đầu tư bất động sản. Ngay từ những ngày đầu thành lập (năm 2007), các doanh nghiệp này được cho là có liên quan đến nhóm cổ đông của Ngân hàng Sài Gòn (SCB) và Tập đoàn VIPD.

Đặc điểm chung của nhóm này là có vốn điều lệ đăng ký rất lớn, đều trên dưới 10.000 tỷ đồng.

Vạn Thịnh Phát có hai công trình lớn là Khách sạn Thương mại An Đông – Windsor Plaza Hotel, cao ốc căn hộ cao cấp Sherwood Residence. 

Tại TP.HCM, bà Trương Mỹ Lan được mệnh danh là “bà trùm” của những dự án bất động sản nằm tại nhiều vị trí đắc địa bậc nhất Sài Gòn như Times Square, VTP Office Building, khách sạn Duxton, Union Square…

Bên cạnh đó, Vạn Thịnh Phát còn sở hữu hàng loạt siêu dự án khác như : Khu dân cư Bonville Land, Khu dân cư cao cấp Sterling Residence, Khu căn hộ cao cấp Lambert Residence, Thuận Kiều Plaza; nhà hàng cà phê Central Nguyễn Huệ, nhà hàng Hữu Nghị và nhà hàng Đức Bảo, đều nằm ở trung tâm Quận 1, TP.HCM.

Trong một thời gian dài, Vạn Thịnh Phát được xếp vào hàng những công ty gia đình lớn và bí ẩn nhất Việt Nam. Tin tức về lãnh đạo doanh nghiệp này rất ít và gần như không tiếp xúc với truyền thông.

Trong năm 2022, Vạn Thịnh Phát được nhắc tên nhiều trên báo chí với vai trò có liên quan đến 2 công ty trúng đấu giá đất ở Thủ Thiêm.

Cụ thể là CTCP Sheen Mega trúng đấu giá lô 3-8 với mức giá 4.000 tỷ đồng và CTCP Dream Republic mua lô 3-5 với giá 3.820 tỷ đồng. Tuy nhiên, hai công ty này cũng như Tân Hoàng Minh đã bỏ cọc sau khi trúng đấu giá đất Thủ Thiêm.

Nổi bật nhất trong hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát là nhóm các định chế tài chính, gồm Ngân hàng SCB, Công ty Chứng khoán Tân Việt, CTCP Đầu tư tài chính Việt Vĩnh Phú. Ngân hàng SCB được xem là tổ chức chính cấp vốn cho các doanh nghiệp trong hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát.

Bà Trương Mỹ Lan thường xuyên nắm giữ 80-90% cổ phần Ngân hàng SCB qua việc nhờ người đứng tên sở hữu cổ phần và có tiếng nói quyết định tại ngân hàng có quy mô tài sản lên tới hơn nửa triệu tỷ đồng này.

Bà Trương Mỹ Lan và hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát rút tiền của SCB thông qua các doanh nghiệp bất động sản, nhà hàng, khách sạn ; thông qua các công ty ma, dự án ma với các tài sản chưa đủ điều kiện pháp lý, tài sản bị nâng khống giá trị…

Bên cạnh đó, bà Trương Mỹ Lan còn có mạng lưới nhiều công ty vỏ bọc tại các vùng lãnh thổ, quốc gia “thiên đường thuế”.

Theo kết luận điều tra của Cơ quan điều tra Bộ Công an, quá trình hoạt động, Tập đoàn Vạn Thịnh Phát đã xây dựng hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát với hơn 1.000 doanh nghiệp gồm các công ty con, công ty thành viên trong và ngoài nước, với hàng trăm cá nhân được thuê đứng tên đại diện pháp luật hoặc là người có quan hệ họ hàng, cán bộ, công nhân viên.

Hàng loạt bê bối

Trong thập kỷ qua, Vạn Thịnh Phát được xem là một trong những tập đoàn hàng đầu ở Việt Nam trong lĩnh vực đầu tư kinh doanh bất động sản, có tiềm lực tài chính được cho là rất mạnh, thường xuyên có mặt ở những dự án rất lớn và các thương vụ thâu tóm đình đám.

Ngoài tiếng tăm trong kinh doanh, nữ doanh nhân này không ít lần bị nhắc tên trong các vụ bê bối.

Năm 2014, bà Trương Mỹ Lan được ông Dương Chí Dũng nêu tên tại phiên tòa xét xử ông Dương Tự Trọng, liên quan tới một lãnh đạo cấp cao Bộ Công an.

Năm 2016, báo chí cũng nhắc nhiều đến tên bà Lan vì một số nhân vật trong “Hồ sơ Panama” có tên giống với tên vợ chồng bà. “Hồ sơ Panama” là vụ rò rỉ tài liệu lớn nhất trong lịch sử thế giới, tiết lộ cách thức những người giàu có và quyền lực chuyển tiền ra nước ngoài từ năm 1977 cho tới cuối tháng 12/2015.

Năm 2017, cái tên Trương Mỹ Lan tiếp tục gây xôn xao với thông tin bà cùng 9 thành viên khác trong gia đình nộp hồ sơ xin thôi quốc tịch Việt Nam. Sau đó, bà cùng người thân đều rút hồ sơ và được trả lại.

Bà cũng từng là bị đơn trong một vụ kiện đòi nợ của một Việt kiều Hong Kong.

Trong năm 2022, Tập đoàn Vạn Thịnh Phát bị Thanh tra Chính phủ nêu tên có sai phạm trong các dự án chuyển đổi nhà, đất tại TP.HCM.

Hồi tháng 10/2022, nữ doanh nhân này bị Cơ quan cảnh sát điều tra Bộ Công an khởi tố, bắt tạm giam để điều tra về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

Kết quả điều tra ban đầu xác định các bị can đã có hành vi gian dối trong việc phát hành, mua bán trái phiếu trái luật để chiếm đoạt hàng nghìn tỷ đồng của người dân trong hai năm 2018-2019

Trong khoảng thời gian này, một số công ty trong hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát như CTCP Thiết kế và trang trí nội thất Norah và CTCP Tập đoàn đầu tư An Đông (chủ đầu tư của Khách sạn Thương mại An Đông) đã huy động trái phiếu trị giá hàng chục nghìn tỷ đồng (tương đương cả tỷ USD) một cách âm thầm lặng lẽ. Nhiều trái phiếu được tư vấn phát hành bởi CTCP Chứng khoán Tân Việt (TVSI), được bảo lãnh thanh toán bởi Ngân hàng SCB. Một số không có bảo lãnh, không có tài sản đảm bảo.

Nhiều doanh nghiệp trong hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát có người Hoa đứng đầu/từng đứng đầu như Norah, Đầu tư Sài Gòn Pearl…

Vạn Thịnh Phát cũng được cho là liên quan tới nhóm cổ đông bí ẩn gốc Hoa có hoạt động thâu tóm đất vàng tại TP.HCM, như trường hợp 6.000m2 tại 2-4-6 Hai Bà Trưng (Quận 1, TP.HCM) sau khi bị lộ ra từ một báo cáo của Kiểm toán Nhà nước liên quan đến quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước năm 2016 của Sabeco.

Ngày 17/11, bà Lan bị Cơ quan Cảnh sát điều tra (Bộ Công an) đề nghị truy tố về ba tội : Đưa hối lộ, Vi phạm quy định về hoạt động của ngân hàng và Tham ô tài sản. Bà Lan bị cáo buộc chi phối hoạt động của Ngân hàng SCB để chiếm đoạt 304.096 tỷ đồng – khoảng 12,65 tỷ USD.

Từ một năm nay, cơ quan điều tra đã khởi tố những vụ án lớn như sau : –     Vụ án Việt-Á là điển hình sai phạm trong lĩnh vực y tế, chuyên môn sâu. Nhà chức trách đã khởi tố 33 vụ án với 133 bị can ; trong đó có 3 Ủy viên Trung ương Đảng là bộ trưởng, nguyên bộ trưởng và bí thư Tỉnh ủy ; một thứ trưởng; một trợ lý phó thủ tướng; nhiều cán bộ cục, vụ, lãnh đạo cơ sở y tế địa phương.   –     Vụ án FLC là điển hình trong lĩnh vực thao túng thị trường chứng khoán, chuyên môn sâu, hoạt động khép kín với 21 bị can.   –     Vụ án Tân Hoàng Minh là sai phạm điển hình lĩnh vực trái phiếu doanh nghiệp. VKS đã ra cáo trạng truy tố 15 bị can về tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản.   –     Vụ án AIC là điển hình sai phạm trong đấu thầu, đấu giá ; đã khởi tố 4 vụ án, 71 bị can trong đó có một nguyên bí thư Tỉnh ủy và nhiều cán bộ diện Tỉnh ủy quản lý. Tại vụ án này, lần đầu tiên nhà chức trách áp dụng xét xử vắng mặt với bị can bỏ trốn.