Từ ngày 09/04/2024 đến 14/04/2024, ông Paul Richard Gallagher, thư ký của Tòa Thánh Vatican về các mối quan hệ với các quốc gia, đã đến thăm Việt Nam. Một chuyến thăm đánh dấu một bước mới trong việc tái thiết quan hệ song phương giữa đất nước cộng sản này và Vatican, chính thức bị đình chỉ từ năm 1975.

Một tín hiệu tích cực mới cho việc tái thiết giao tiếp

Trong chuyến thăm này, ông Gallagher đã có nhiều cuộc họp với các nhà lãnh đạo Công giáo và các cơ quan chính phủ của quốc gia Đông Nam Á này. Chuyến đi này, đã được đề cập vào ngày 18 tháng 1 trong cuộc gặp ở Rome giữa Đức Thánh Cha François và một đoàn đại biểu của Đảng Cộng sản Việt Nam, đã được xác nhận vào thứ Tư ngày 3 tháng 4 bởi Hội Đồng Giám mục Việt Nam.

Chương trình cho chuyến thăm năm ngày này khá đặc biệt. Nó bao gồm các cuộc họp với Thủ tướng Phạm Minh Chính, với Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn, cũng như với đại diện của Bộ Nội vụ và Ủy ban Chính phủ về các vấn đề tôn giáo. Ngoài cuộc gặp với các giám mục địa phương, ông Gallagher cũng đã thăm Bệnh viện Nhi Trung ương Hà Nội – nơi đã hợp tác y tế, từ năm 2005, với Bệnh viện trẻ em Bambino Gesù ở Rome, và cử hành thánh lễ tại các thành phố Hà Nội, Huế và TP Hồ Chí Minh.

“Theo dõi quy trình nhanh chóng”

Trong mắt các nhà quan sát, cuộc thăm này đánh dấu một bước tiến nữa trong việc tái thiết quan hệ chính thức giữa Rôma và Việt Nam, trong khi những mối quan hệ này đã bị đình chỉ sau khi Đại sứ Tông đồ bị trục xuất, vào năm 1975, bởi chính quyền cộng sản cuối cuộc chiến tranh Việt Nam thứ hai. Trong khi Việt Nam đang cố gắng tăng cường ảnh hưởng của mình trong khu vực « trước mắt » của Trung Quốc, với mối quan hệ phức tạp, “chúng ta cảm nhận được rằng quy trình này đang diễn ra nhanh chóng sau chuyến thăm của Đức Thánh Cha François tại Kazakhstan vào năm 2022 và ở Mông Cổ, vào cuối tháng Tám và đầu tháng Chín năm 2023”, nhà thần học và nhà nhân loại học Michel Chambon, chuyên gia về Công giáo trên lục địa châu Á, phân tích.

Trong những năm gần đây, đã có những nỗ lực nhỏ để khôi phục lại mối liên kết. Một nhóm làm việc chung đã họp từ năm 2009 để đẩy nhanh tiến trình. “Cả hai bên đều bày tỏ sự đánh giá cao về những tiến triển đáng kể trong quan hệ giữa Việt Nam và Tòa Thánh và những đóng góp tích cực của cộng đồng Công giáo Việt Nam cho đến nay”, Rome nhấn mạnh trong một thông cáo được công bố vào tháng 3 năm 2023, song song với cuộc họp lần thứ mười của tổ chức này.

Một tiến triển đáng chú ý khác, một thỏa thuận đã được đạt được vào tháng Bảy cùng năm (2023), sau cuộc họp giữa ông Võ Văn Thưởng và Đức Thánh Cha François, để chính thức hóa sự hiện diện của một “đại diện thường trú của Đức Thánh Cha” trong quốc gia này. Cho đến lúc đó, Vatican dựa vào ngoại giao của một đại diện “không thường trú” tại đó, Ông Marek Zalewski, Đại sứ Tông đồ tại Singapour, người khi đó thường xuyên thăm Việt Nam để “thăm viếng công tác mục vụ” cho Tòa Thánh.

Một chuyến thăm của Đức Thánh Cha sắp tới ?

Sự xuất hiện của ông Gallagher, trước chuyến thăm dự kiến trong năm 2024 của Đức Thánh Gian Pietro Parolin, Thư ký Ngoại giao của Tòa Thánh, có thể góp phần mở đường cho một chuyến thăm sắp tới của giáo hoàng François không ? Được hỏi về vấn đề này vào tháng Giêng, ông Gallagher đã tỏ ra lạc quan: “Tôi nghĩ rằng chuyến đi này sẽ diễn ra. François muốn đi và cộng đồng Công giáo cũng rất mong muốn điều đó.”

Trên máy bay trở lại từ Mông Cổ vào tháng Chín năm 2023, Đức giáo hoàng đã tự mình lên tiếng ủng hộ một chuyến đi như vậy. “Nếu tôi không đi, chắc chắn là Jean XXIV sẽ đi”, ông nói đùa, trước khi chuyển sang nghiêm túc hơn: “Chắc chắn một chuyến đi như vậy sẽ diễn ra, vì đây là một đất nước xứng đáng để tiến lên (…) (Việt Nam) là một trong những trải nghiệm giao tiếp đẹp của Hội Thánh trong thời gian gần đây. (…) Cả hai bên đều có lòng muốn hiểu nhau và tìm kiếm con đường để tiến lên, có những vấn đề, nhưng ở Việt Nam, tôi thấy rằng sớm muộn thì những vấn đề sẽ được vượt qua.”

6 % người Công giáo

Ngày nay, quốc gia Đông Nam Á này, đảm bảo trong Hiến pháp của mình tự do tín ngưỡng, mặc dù tự do này vẫn còn yếu đuối, có khoảng sáu triệu người Công giáo, chiếm gần 6 % dân số của nó. Ngoài ra, 45 % người thực hành tín ngưỡng tôn giáo tự cho rằng họ là người Công giáo.

“Nhà Thờ ở đây rất sống động, đầy năng lượng – đặc biệt là trong lĩnh vực xã hội -, giàu nghề, trong một xã hội đang phát triển nhanh chóng và tiến bộ mạnh mẽ so với khu vực”, Michel Chambon nhấn mạnh. Trong những thập kỷ gần đây, ngoại giao kín đáo của Hội Thánh tại Việt Nam đã giúp dần dần nới lỏng những hạn chế, đặc biệt là về số lượng thầy tu và linh mục được phong chức.

Vậy những rào cản còn lại trong việc giao tiếp là gì, trong khi chính quyền vẫn giữ quyền hạn để hạn chế số lượng và quy mô của các giáo xứ địa phương, và tổ chức các cuộc thăm dò trước khi bổ nhiệm giám mục hoặc tổng giám mục ? (1) “Một số vấn đề vẫn còn gây xung đột, như yêu cầu của giám mục được bồi thường tài chính cho các khu đất cũ mà họ đã bị tước đoạt bởi chính phủ, hoặc có thể mở các trường tiểu học và trung học ở đất nước – trong khi nhà Thờ chỉ mở nhà trẻ đến nay”, Michel Chambon chỉ ra. “Rome và giáo hội Việt Nam có thể có ưu tiên khác nhau trong hồ sơ này.”

Theo Malo Tresca – Báo La Croix – 09/04/2024

(1) Tuy nhiên, khác với Trung Quốc, Vatican không cần sự chấp thuận của Hà Nội để tiến hành các bổ nhiệm.