Thời gian qua, rất nhiều người ở Việt Nam chọn lấy bảo hiểm xã hội 1 lần thay vì đợi đến đủ tuổi lãnh lương hưu hàng tháng. Bài này cố gắng phân tích lợi hại của hai việc chọn lựa trên.

1/ Bảo hiểm xã hội tại Việt Nam

Gồm có 2 loại là bắt buộc và tự nguyện :

Bảo hiểm xã hội bắt buộc

Người lao động làm việc theo hợp đồng với thời hạn từ đủ 3 tháng trở lên và hợp đồng không xác định thời hạn. Có các chế độ : Ốm đau ; Thai sản ; Tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp ; Hưu trí ; Tử tuất;

Mức đóng : 9% mức lương. Không được Nhà nước hỗ trợ

Bảo hiểm xã hội tự nguyện

NLĐ làm việc theo hơp đồng có thời hạn dưới 01 tháng ; người giúp việc gia đình ; người tham gia các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ không hưởng tiền lương.

Có các chế độ : Hưu trí ; Tử tuất

Mức đóng : 22% mức thu nhập tháng do người lao động lựa chọn. Được Nhà nước hỗ trợ 10%.

2/ Trường hợp hưởng lương hưu đối với người lao động tham gia BHXH bắt buộc :

Dưới đây sẽ sử dụng các đữ liệu sau để đơn giản hóa và làm ví dụ tinh toán cho năm 2022:

• Mức bình quân tiền lương (Mbqtl) : 7 000 000 đồng

• Tuổi về hưu đối với nam : 60 tuổi 6 tháng ; đối với nữ : 55 tuổi 8 tháng

– Đối với lao động nam :

+ Đóng đủ 20 năm BHXH thì được 45% : Mbqtl x 45%

+ Sau đó, cứ thêm mỗi năm đóng BHXH sẽ được tính thêm 2%.

– Đối với lao động nữ:

+ Đóng đủ 15 năm BHXH thì được 45% : Mbqtl x 45%

+ Sau đó, cứ thêm mỗi năm đóng BHXH, được tính thêm 2%.

3/ Trường hợp được nhận BHXH 1 lần đối với người tham gia BHXH bắt buộc :

– Đủ tuổi hưởng lương hưu theo quy định mà chưa đủ 20 năm đóng BHXH (hoặc chưa đủ 15 năm đóng BHXH đối với lao động nữ, sau 1 năm nghỉ việc và không tiếp tục đống BHXH.

a/ Mức hưởng BHXH được lấy mốc năm 2014 và tính theo số năm như sau :

Đối với nam :

– 1,5 lần mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước năm 2014 : Mbqtl x 1,5 x số năm

Cộng với :

– 02 lần mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi : Mbqtl x 2 x 7 năm

Đối với nữ :

– 1,5 lần mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước năm 2014 : Mbqtl x 1,5 x số năm

Cộng với :

– 02 lần mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi : Mbqtl x 2 x 7 năm

b/ Người lao động có thời gian đóng BHXH chưa đủ một năm thì mức hưởng BHXH một lần được tính bằng 22% của các mức tiền lương tháng đã đóng BHXH, mức tối đa bằng 02 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH.

4/ Ví dụ cụ thể cho năm 2022 :

a/ Đối với người chọn lấy lương hưu hàng tháng :

* Nếu là lao động nam : 

+ Tỷ lệ 45%, mức lương hưu là 7 000 000 x 45% = 3.150.000 đồng. Theo kết quả công bố của Tổng cục Thống kê năm 2020, tuổi thọ trung bình của nam giới là 71 tuổi thì số tháng hưởng lương hưu khi nghỉ hưu ở 60 tuổi 6 tháng đến khi chết ước tính là 126 tháng.

+ Tổng lương hưu nhận được = 126 x 3.150.000 = 369.900.000 đồng

+ Được trợ cấp thẻ bảo hiểm y tế (4.5% lương hưu hằng tháng) = 4.5% x 126 x 3.150.000 = 17.860.500 đồng

+ Được trợ cấp mai táng (10 tháng lương cơ sở) = 14.900.000 đồng

+ Được trợ cấp tử tuất một lần (03 tháng lương hưu trước khi chết) = 3 x 3.150.000 = 9.450.000 đồng

Vậy tổng số tiền được hưởng từ quỹ BHXH khi hưởng lương hưu ước tính = 412.110.500 đồng

* Nếu là lao động nữ : 

+ Tỷ lệ 55%, mức lương hưu là 7 000 000 x 55% = 3.850.000 đồng. Theo kết quả công bố của Tổng cục Thống kê năm 2020, tuổi thọ trung bình của nữ giới là 76.3 tuổi thì số tháng hưởng lương hưu khi nghỉ hưu ở 55 tuổi 8 tháng đến khi chết ước tính là 247 tháng.

+ Tổng lương hưu nhận được = 247 x 3.850.000 = 950.950.000 đồng

+ Được trợ cấp thẻ bảo hiểm y tế (4.5% lương hưu hằng tháng) = 4.5% x 247 x 3.850.000 = 42.792.750 đồng

+ Được trợ cấp mai táng (10 tháng lương cơ sở) = 14.900.000 đồng

+ Được trợ cấp tử tuất một lần (03 tháng lương hưu trước khi chết) = 3 x 3.850.000 = 11.550.000 đồng

Vậy tổng số tiền được hưởng từ quỹ BHXH khi hưởng lương hưu = 1.020.192.750 đồng

b/ Đối với người chọn lấy lương hưu 1 lần và đóng BHXH được 19 năm (nam) hoặc 14 năm (nữ) : Ví dụ này lấy con số 19 năm (hoặc 14 năm) là số năm cán đích số năm đóng đầy đủ BHXH. Dĩ nhiên số năm đóng BHXH càng ít thì số tiền hưởng cũng sẽ ít hơn.

• Không được hưởng các chính sách an sinh xã hội như đã nêu đối với người lãnh hưu hàng tháng.

Mức hưởng

=

(1,5 x Mbqtl x Thời gian đóng BHXH trước năm 2014)

+

(2 x Mbqtl x Thời gian đóng BHXH sau năm 2014)

Đối với nam :

Số tiền BHXH một lần = 1,5 x 7.000.000 x 12 năm + 2 x 7.000.000 x 7 năm) = 224.000.000 đồng

Đối với nữ :

Số tiền BHXH một lần = 1,5 x 7.000.000 x 7 năm + 2 x 7.000.000 x 7 năm) = 171.500.000 đồng

5/ Kết luận

Như vậy, có thể thấy nếu người lao động chọn rút BHXH 1 lần sẽ tổn thất một khoảng tiền rất lớn mà lẽ ra họ sẽ được nhận khi đợi hưởng lương hưu. Việc rút BHXH 1 lần sẽ là giải pháp trước mắt cho người lao động trong trường hợp họ đang cần tiền gấp nhưng sẽ để lại hệ lụy lâu dài cho họ và tác động đến nền kinh tế – xã hội, hệ thống an sinh quốc gia. Bởi họ sẽ sinh sống như thế nào nếu không có nguồn thu nhập hàng tháng từ lương hưu (tuy hiện nay còn khiêm tốn) trong khi họ đã mất khả năng lao động khi về già, không còn thu nhập.

Như một người đã đặt vấn đề : Tôi đi làm và đóng BHXH đã được nhiều năm. Gần đây, tôi thấy rất nhiều người trong công ty tôi quyết định rút BHXH 1 lần. Lý do là để cho con đi học đại học, thậm chí để xây nhà, để kinh doanh. Tôi có hỏi và họ nói rằng gia đình, con cái mới là điều quan trọng nhất chứ không phải là số tiền tích lũy những năm lao động để sau này họ hưởng lương hưu. Có người còn nói rằng lương hưu sau này còn thấp hơn cả lương tối thiểu vùng thì làm sao mà sống ? (Chú thích : năm 2022, lương tối thiểu theo vùng với mức cao nhất là 4 600 000 đồng).

Mặt khác, như tính toán trên, nhận 1 lúc cả trăm triệu đồng làm con người ta đễ có xu hướng thấy cái lợi trước mắt.