Bước ngoặt lịch sử của ngành điện

Ngày 27/5/1994, tại Trung tâm Điều độ hệ thống điện Quốc gia, Thủ tướng Võ Văn Kiệt ra lệnh xây dựng đường dây 500kV Bắc – Nam. Đây là công trình giúp thống nhất hệ thống điện 3 miền đất nước, trở thành bước ngoặt về chiến lược phát triển kinh tế và đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.

Thời điểm đó, Thủ tướng Võ Văn Kiệt từng trăn trở : “Việc xây dựng các công trình điện rất tốn kém, khó khăn nhưng nhất định phải làm bằng được vì sự nghiệp đổi mới đất nước, vì ấm no, hạnh phúc của nhân dân”.

” Nhưng bởi vì đất nước mình dài, cho nên có những vùng thừa nước và có vùng lại nắng hạn liên tiếp, mình phần lớn là thủy điện cho nên muốn có sự điều hòa để đảm bảo cho yêu cầu phát triển kinh tế, phát triển sản xuất và đời sống của dân thì không thể không xây dựng đường dây 500kV, điều hòa phân phối nhu cầu của cả nước một cách tương đối đồng đều. Không những thế, lúc miền Nam đánh Mỹ, miền Bắc còn chi viện sức người sức của cho miền Nam đánh Mỹ, giờ miền Bắc thừa điện, miền Trung, miền Nam thiếu điện thì không hợp lý”.

Việc xây dựng đưa vào vận hành đường dây 500kV với sư giúp đỡ của chuyên gia Nga đã góp phần điều hòa công suất, khắc phục tình trạng thiếu điện, cung cấp điện ổn định cho các địa phương trên cả nước. Công trình mang lại lợi ích kinh tế vượt trội so với các công trình điện lớn khác, là công trình đầu tiên và duy nhất trong ngành điện thu hồi vốn nhanh nhất, tính đến thời điểm đó.

Trong vòng chưa đầy 3 năm đã thu hồi được tổng số vốn đầu tư hơn 500 triệu USD, trong khi dự kiến ban đầu là mất 5 – 10 năm. Hệ thống truyền tải điện 500 kV tạo điều kiện khai thác các nhà máy điện với hiệu quả kinh tế toàn hệ thống cao hơn hẳn so với các hệ thống truyền tải điện miền riêng biệt trước đây. Tổng chi phí nhiên liệu đã giảm rõ rệt so với giai đoạn chưa có hệ thống hợp nhất.

Đường dây 500 kV thứ hai

Sau hơn 10 năm vận hành đường dây 500kV Bắc – Nam (nay được gọi là mạch 1), ngày 23/9/2005, ngành điện Việt Nam lại đánh dấu một kỳ tích mới : đưa vào vận hành đường dây 500kV Bắc – Nam mạch 2. Đây là công trình hoàn toàn do cán bộ, công nhân Việt Nam đảm nhận toàn bộ từ khâu thiết kế, thi công, chế tạo cột thép và giám sát, nghiệm thu, khẳng định đội ngũ cán bộ, kỹ sư Việt Nam có khả năng tiếp thu và làm chủ khoa học, công nghệ mới đối với những công trình lớn, đòi hỏi kỹ thuật cao.

Việc đưa vào vận hành 2 mạch đường dây 500kV Bắc – Nam đã giải quyết cơ bản tình trạng quá tải khai thác Nhà máy Thủy điện Ialy (720 MW) ; giải quyết thiếu điện rất lớn ở miền Bắc và đặc biệt là Hà Nội trong giai đoạn 2005 – 2008, tránh nguy cơ xảy ra sự cố hay sửa chữa đường dây mạch 1 buộc phải sa thải từ 1.150 MW đến 1.300 MW công suất hệ thống điện miền Bắc, gây mất điện diện rộng.

Năm 2011, Quy hoạch điện VII được phê duyệt, hàng loạt dự án sản xuất điện được đầu tư và đi vào vận hành như Nhiệt điện Vĩnh Tân 2, Vĩnh Tân 4, Duyên Hải 1, Duyên Hải 2, Duyên Hải 3… đặt áp lực lên hệ thống truyền tải điện. Với nhu cầu sử dụng điện tăng hàng năm từ 2011 đến 2030 thì sản lượng điện sẽ phải lên tới 570 tỷ kWh. Trước tình hình đó Chính phủ đã giao cho EVN, EVNNPT triển khai xây dựng đường dây 500kV Pleiku – Bình Dương – TP HCM.

Đến tháng 5/2014, công trình được đóng điện đưa vào vận hành, qua đó đảm bảo truyền tải điện an toàn, ổn định từ miền Bắc vào miền Nam, kịp thời cung ứng đủ điện cho sinh hoạt và phát triển kinh tế – xã hội của toàn miền Nam nói chung và TP Hồ Chí Minh nói riêng ngay trong mùa khô năm 2014 và những năm tiếp theo.

Đường dây 500 kV thứ ba

Vào cuối mùa khô năm 2023, thời tiết diễn biến phức tạp, nắng nóng gay gắt ở miền Bắc dẫn đến nhu cầu tiêu thụ điện tăng đột biến, hệ thống truyền tải điện Bắc – Nam liên tục vận hành quá tải, dẫn đến vận hành hệ thống điện căng thẳng. Trước tình hình đó, Chính phủ đã quyết định triển khai thêm dự án Đường dây 500kV mạch 3 ở phía Bắc với chiều dài 519 km, được nối từ Quảng Trạch (Quảng Bình) đến Phố Nối (Hưng Yên) với tổng vốn đầu tư gần 1 tỷ USD để thực hiện truyền tải điện liên miền ra miền Bắc, tăng khả năng cung ứng điện trong năm 2024 và các năm tới. Chỉ trong vòng có 7 tháng mà công trình đã hoàn thành và đi vào hoạt động ngày 29/08/2024.

Theo EVNNPT, công trường cao điểm có lúc huy động lên tới hơn 12.000 người, gấp đôi khả năng đáp ứng của nhà thầu. Trong đó, hơn 1.000 cán bộ, chiến sĩ Quân khu 4 hỗ trợ vận chuyển vật tư thiết bị, kéo dây tại các vị trí khó thi công. Hơn 6.200 đoàn viên từ nhiều doanh nghiệp ngoài ngành như Viettel, PVN, VNPT cùng tham gia. Hơn 3.000 lao động, kỹ sư, công nhân tay nghề cao của ngành điện được huy động để hỗ trợ nhà thầu dựng cột, kéo dây.

Cùng gần 1.180 km của hai đường dây 500kV từ miền Trung vào Nam đã hoàn thành trước đó, dự án tạo thêm một tuyến đường dây 500 kV mạch 3 hoàn chỉnh, kết nối từ Bắc vào Nam.